Revalideren is topsport hoor je vaak. Revaliderende mensen (revalidanten) werken net als topsporters heel hard aan hun vooruitgang. Ze worden geacht veel trainingsuren te maken om stapje voor stapje dichter bij hun doel te komen. Een topprestatie. Zowel rond topsporters als rond revalidanten bewegen zich bovendien veel betrokken mensen zoals coaches, (para)medici; psychologen; onderzoekers; voedingsexperts. Allemaal mensen met verstand van zaken, mensen die weten hoe ze iemand beter kunnen laten functioneren en/of presenteren. Tot zover gaat de gelijkenis wat mij betreft zeker op.

Enige tijd geleden maakte ik videobeelden in een revalidatiesetting waarop te zien is dat een revalidant valt. Op deze video zie je ook dat er ongevraagd meteen een aantal mensen naast hem staan om hem overeind te helpen. Niet veel later zag ik op YouTube een filmpje van turner Epke Zonderland die tijdens een training een behoorlijke val maakt en op de grond blijft liggen…..alleen. Niemand die naar hem toe snelt, niemand die hem overeind helpt omdat het normaal is dat hij valt als hij iets nieuws aan het leren is. Daar zit dan ineens een groot verschil met de revalidatie. Is er dan ondanks de ogenschijnlijke overeenkomst toch een groot verschil tussen beide? Video.

Zowel de topsporter als de revalidant zullen hun eigen grenzen moeten leren (her)kennen om beter te gaan functioneren. Leren vindt immers plaats op de grens van lukken en niet lukken. Lopen leer je, net als turnen, met vallen en opstaan. Wanneer je niet af en toe over je grens gaat, niet af en toe een fout maakt of valt zul je minder snel je doel bereiken.
Ik heb een revalidatiearts wel eens horen zeggen: “Er moeten meer MIP-meldingen (Melding Incidenten Patiënten) gedaan worden!” Het idee hierachter is dat ook revalidanten meer zouden mogen vallen of fouten zouden mogen maken. Door af en toe over je grens te gaan leren mensen sneller.

Bij topsporters zie je dat ze worden uitgedaagd om hun grenzen op te zoeken, terwijl revalidanten nog vaak worden afgeremd om hun grenzen te leren (her)kennen. En dus ligt Epke alleen op de grond nadat hij over zijn grens is gegaan en wordt een revalidant die gevallen is door de mensen om hem heen overeind geholpen.
Volgens mij heeft dit te maken met verantwoordelijkheid en zeggenschap. Wie voelt zich verantwoordelijk in welke situatie en wie heeft er zeggenschap over die situatie? Een topsporter kiest op basis van het advies van en overleg met de mensen om hem heen om een oefening of training wel of niet te doen. Hij bepaalt zelf of hij wel of niet zijn grens opzoekt. Daarmee krijgt de topsporter zeggenschap en neemt hij verantwoordelijkheid voor de keuzes die hij maakt.

In de revalidatie nemen de professionals nog vaak het initiatief voor een behandeling. Ze nemen daarmee de verantwoordelijkheid voor hetgeen een revalidant gaat doen. Daardoor ervaart de revalidant geen of minder ruimte voor zeggenschap en voelt hij zich niet verantwoordelijk voor zijn eigen revalidatietraject. Daar komt bij dat veel behandelingen zijn voorgeschreven in protocollen, waardoor de zeggenschap soms ook niet eens bij de professional ligt.
Een revalidant kan dus bij wijze van spreken blind het advies van de experts om hem heen volgen als hij wil zonder dat hij zelf verantwoordelijkheid hoeft te nemen. Met als gevolg dat wanneer een revalidant valt, de professional en niet de revalidant zich verantwoordelijkheid voelt. En dus snellen de professionals op de video toe om de revalidant overeind te helpen. Blijkbaar hebben ze een verkeerde inschatting gemaakt.

In een tijd waarin ‘eigen regie’ hot is is eigen verantwoordelijkheid volgens mij een belangrijk thema om op in te zoomen. Waarom komt iemand revalideren en wanneer is zijn revalidatie geslaagd? Ik ben van mening dat een revalidant elke dag opnieuw de tijd en ruimte moet krijgen en nemen om zijn eigen grenzen te (her)ontdekken en te verleggen. Een revalidant gaat, net als Epke, leren als hij zijn eigen fouten mag maken en mag leren door te vallen en weer op te staan. Het is aan de professional om samen met de revalidant terug te kijken naar wat er is gebeurd en waarom het gebeurde. Zo zal een revalidant leren van zijn eigen fouten en gaan herkennen waar zijn grenzen en valkuilen liggen. Op basis van dat inzicht leert een revalidant beter functioneren.
Leren begint immers bij het bewust worden van je eigen aanpak en gedrag en de effectiviteit daarvan.

Inge Vuijk
Auteur Revalideren is leren en oprichter Rehab Academy