‘Wat men moet leren, leert men door te doen’, zei Aristotoles al zo’ n 2400 jaar geleden. ‘Niet lullen naar poetsen’ heb ik zelf ooit geleerd toen ik in Rotterdam werkte. En toch zie ik professionals in de zorg nog erg veel praten.Waarom?
Voorlichting, instructie, voorschrijven, motivational interviewing. Op zich is praten over over het algemeen een erg effectieve manier van leren. Het is daarbij wel belangrijk om te weten wie er leert van al dat praten. Juist, degene die aan het woord is. Kijk maar naar de leerpiramide van Bales. Op het moment dat een revalidant aan het woord is, voorlichting of instructie geeft, peercoaching inzet, gaat hij als een speer leren. Toch zie ik op de plekken waar ik kom vooral de professionals aan het woord. Die professionals leren dus heel hard, maar dat is volgens mij niet de opzet van revalidatie. Het gaat er om dat die revalidant gaat leren, samen met zijn partner, ouders of andere naasten.
Voor schrijven (een andere vorm van verwoorden) geldt hetzelfde. Degene die schrijft, leert over het algemeen het meest. Een schrijver heeft de meeste invloed op wat er op papier verschijnt. Het is niet voor niets dat secretarissen altijd alles weten. Schrijven biedt een vorm van herhaling. Het helpt om een en ander op een rijtje te krijgen. Dus waarom de revalidant niet zelf laten schrijven? Laat hem opschrijven wat hij heeft gedaan; wat heeft hij begrepen; wat heeft hij geleerd. Daar gaat hij echt harder van leren. Bovendien geeft het professionals inzicht in wat de revalidant echt herkend en begrepen heeft. Wanneer een revalidant gaat opschrijven wat hij heeft geleerd kom je erachter dat dat lang niet altijd hetzelfde is als wat de professionals bedoelden over te brengen.
Om iets op te kunnen schrijven of om ergens over te kunnen praten moet je wel eerst iets hebben om over te schrijven of te praten. Een eigen ervaring of een eigen idee. Door te doen ontstaat zo’n ervaring of idee. Iets concreets waaraan je kan gaan leren. ‘Al doende leert men’ is niet voor niets als gezegde in onze taal verankerd. Leren gaat zoveel sneller als je zelf ervaren hebt hoe iets gaat. Wat viel mee; wat viel tegen; wat zou je een volgende keer anders willen doen?
Te vaak heb ik ook zelf een beroep gedaan op iemand zijn voorstellingsvermogen. ‘Stel je voor dat je straks thuis bent er weer je kinderen naar school gaat brengen; Of dat je weer naar je werk gaat; Of dat je weer gaat koken. Hoe pak je dat dan aan?’ Mijn ervaring is inmiddels dat een revalidant pas echt ziet wat daarbij komt kijken als je hem gericht in die echte situatie brengt. Daadwerkelijk zelf doen en doorleven geeft stof te nadenken en reflecteren. Het helpt een revalidant bij het ontdekken van zijn leerdoelen. Door de eigen ervaring en beleving daarna zelf onder woorden te laten brengen of op te laten schrijven komt hij sneller tot gerichte leervragen. Wanneer hij gaat revalidoen leert hij zo veel sneller weer meedoen.
Revalideren is een medisch (specialistisch) traject dat in een acute fase zeer belangrijk en waardevol is. Een traject vol met zorg, protocollen, behandelingen en therapie gericht op beter worden. Revalidoen gaat over leren door te doen. Daarbij staat het leerproces centraal. Keuzes leren maken en zelf leren sturen op basis van je eigen ervaring en je eigen thuissituatie. Revalidoen is het traject van opnieuw leren meedoen en omgaan met de nieuwe situatie.
Inge Vuijk
Directeur stichting Revalideren is leren en initiatiefnemer Rehab Academy